Ouderspunt vzw startte in 2000 onder de naam Roppov vzw in Oost-Vlaanderen, een samenwerking tussen voorzieningen uit de jeugdhulp die zich voornamelijk inzetten rond ervaringsgerichte projecten en participatie van cliënten. Wat bij Roppov begon als een intervisiegroep tussen professionelen, groeide uit tot een eerste regionale oudergroep in Gent. "Het thema participatie vond minder ingang bij ouders in vergelijking met jongeren. Zeker in een residentiële setting staan jongeren dichter bij hulpverleners en vinden er vaker gesprekken tussen jongeren en hulpverleners plaats. Als ouder sta je daar verder vanaf. In de oudergroep stelden we één vraag richting de ouders, namelijk 'hoe kijken jullie naar participatief werken binnen de jeugdhulp?'."
Vanaf 2004 richtte Roppov zich exclusief op participatie van ouders met ervaring in de jeugdhulp. Al gauw volgde een tweede en derde oudergroep in Oost-Vlaanderen en dialoogdagen, waar ouders in gesprek gingen met professionelen. "De oudergroep mocht geen praatbarak worden. Er was een duidelijke terugkoppeling naar hulpverlening om impact op de werkvloer te realiseren. Verschillende, gemotiveerde hulpverleners namen deel aan de ouderwerking."
Van bij de start dacht Roppov mee over het realiseren van participatie vanuit cliëntperspectief binnen het experiment rond Integrale Jeugdhulp in Oost-Vlaanderen. Sindsdien praten ouders mee op regionaal en Vlaams beleidsniveau. In de andere Vlaamse provincies werden gelijkaardige initiatieven uitgerold rond ouderparticipatie, zoals Ouderswerking Vlaams-Brabant, POPANT en JOPLim. In 2014 fusioneerden deze organisaties samen tot Oudersparticipatie Jeugdhulp Vlaanderen, met daarin plaats voor alle regionale werkingen. In 2020 werd de organisatie een erkende cliëntenorganisatie en omgedoopt tot Ouderspunt vzw.
De visie en missie van Ouderspunt vertrekt nog altijd vanuit ouderparticipatie. “We streven ernaar om de participatie van ouders te verbeteren. We willen daarom in gesprek gaan met hén. Zo brengen we hun ervaringen en noden in kaart. Dit nemen we dan mee in een constructieve dialoog met professionelen en het beleid. Daaraan verbonden spreken we vaak over beeldvorming. We zien nu regelmatig negatieve beeldvorming van ouders die een traject lopen in de jeugdhulpverlening.” De situatie is echter niet zo zwart-wit. Er zijn verschillende contextfactoren die invloed hebben op de opvoedingssituatie en het gezin, waaronder huisvesting en onderwijs. Het individualiseren van de problematiek legt onterecht alle verantwoordelijkheid bij de ouder. Er wordt te snel met een beschuldigende vinger gewezen. “Ouders zitten met twijfels en vragen. Wanneer ouders in aanraking komen met jeugdhulp, lijkt het precies een kwestie van opvoeding alleen. Dat is niet zo." Ook bij ouders heerst dat beeld. "Het is voor ouders niet gemakkelijk om de stap te zetten naar hulpverlening, omdat er angst is dat anderen een oordeel zullen vellen." Ouderspunt wil onder andere de clichés en negatieve vooroordelen waar ouders die in aanraking komen met jeugdhulp mee te maken hebben, doorbreken.
Naast de ondersteuning van ouders richt Ouderspunt zich ook op het sensibiliseren van hulpverleners en beleidsmakers. Via de adviesbundels op de website koppelt Ouderspunt terug over de signalen die de organisatie capteert.
"Via quotes maken we de adviesbundels levendig en herkenbaar."
Ouderspunt trekt op eigen initiatief naar beleidsverantwoordelijken met aanbevelingen. Bij voorkeur doen zij dit samen met ouders. Tijdens de ouderwerkgroepen worden de voorbereidingen hiervoor getroffen: samen met ouders oorspronkelijke conceptteksten lezen en duiden, de belangrijkste thema’s capteren en luisteren naar noden en perspectieven van ouders. Een online bevraging is een andere mogelijkheid om het perspectief van ouders te betrekken. Zowel de medewerkers als de ouders steunen op het materiaal dat verkregen is uit dialoog met ouders. "Rond de concepttekst van Vroeg & Nabij zijn we samen met ouders in gesprek gegaan met Bruno Vanobbergen, toen administrateur-generaal van Agentschap Opgroeien, en Thierry Taverna, Adjunct-Kabinetschef voor Welzijn en Jeugd. We vinden het belangrijk om op een constructieve manier die dialoog aan te gaan."
Ouderspunt is een constructieve samenwerkingspartner van de overheid en heeft als erkende cliëntenorganisatie een zitje in het Raadgevend Comité van Agentschap Opgroeien. Daarnaast zetelt de organisatie in de stuurgroep cliëntenrechten. Hier kan de organisatie een wezenlijk verschil maken en wegen op beleidsbeslissingen die betrekking hebben op ouders in de jeugdhulp. "Alleen al het feit dat we nu spreken over gezins- en jeugdhulp in plaats van jongerenwelzijn legt de klemtoon op het feit dat jongeren uit een gezin komen. In beleidsteksten is de positie van ouders veel veranderd. Ouders worden vaker bevraagd of meegenomen in het kwaliteitsbeleid. We merken dit ook aan de vragen die aan ons gesteld worden vanuit de overheid. Er is meer aandacht voor het perspectief van de cliënt."
In een hulpverleningscontext worden ouders vaker uitgenodigd aan de beslissingstafel. Hun mening telt. "Vanuit onze ouderbesprekingen zien we meer aandacht voor het perspectief van ouders en hun welzijn. Doorheen de jaren zien we dat er meer structuren zijn geïnstalleerd om de positie van ouders te versterken."
De ouderwerking van Ouderspunt berust op drie structuren. Allereerst zijn er de ontmoetingsgroepen. Om de twee maanden komen de ouders van Ouderspunt samen, zowel online als fysiek in Antwerpen. Ouders met een traject in de bijzondere jeugdzorg uit alle provincies zijn welkom. "Het opzet van de ontmoetingsgroepen is redelijk open. Mensen kunnen daar vrijblijvend op aansluiten." Ouders kunnen zo hun ervaringen uitwisselen met andere ouders. Ze kunnen praten over wat ze meemaakten bij een jeugdrechter, consulent of hulpverleningsdienst.
Ten tweede zijn er de themagroepen waar ouders worden uitgenodigd om rond één bepaald thema mee te denken. Uit deze werkgroepen ontstaan bijvoorbeeld de adviesbundels. Hieraan worden concrete acties gekoppeld. "Die terugkoppeling is een belangrijke motivatie voor ouders om aan de themagroepen deel te nemen. Ouders zien dat hun inzet invloed heeft gehad." Ondanks de uiteenlopende ervaringen, zijn er ook algemene tendensen te vinden. "Iedereen heeft zijn eigen verhaal. Die ervaringen kunnen perfect naast elkaar bestaan. In de oudergroepen komt toch ook een zekere gedragenheid naar voren. De grote lijnen draaien vaak om hetzelfde. Zaken die steeds terugkomen zijn onder andere respect, gelijkwaardigheid en gehoord worden."
Tot slot nemen enkele afgevaardigde ouders de rol van cliëntenvertegenwoordiger op in diverse overlegmomenten. Ouderspunt begeleidt en ondersteunt deze ouders in hun vertegenwoordigingswerk door gezamenlijk standpunten voor te bereiden en bij voorkeur mee te gaan naar overlegmomenten. "Van een cliëntenvertegenwoordiger verwachten we dat ze verder kunnen denken dan hun eigen verhaal. Natuurlijk zijn daar emoties aan gebonden, dat is normaal. Ik vind dat ouders recht hebben op die gevoelens. Het gaat immers over hun leven en hun kind. In de ondersteuning en voorbereiding schenken we daar ook aandacht aan."
Het verstevigen van de positie van ouders blijft een belangrijke prioriteit van Ouderspunt. Via de folder ‘Rechten en plichten’ worden ouders geïnformeerd over de rechten die zij genieten. Voorzieningen kunnen ook een gedrukt exemplaar via de website van Ouderspunt bestellen. "Als een buitenstaander tussenkomt in je gezin, dan moet je aanvaarden dat een compleet vreemde mee zal denken en praten over de moeilijkheden die zich voordoen in het gezin en de opvoeding van het kind. Je moet je dat eens inbeelden. Hulpverleners vinden het evident dat er relatief intieme vragen worden gesteld over de opvoeding en de voorgeschiedenis van het gezin. Je moet je daar als ouder dan voor openstellen." In die context wil je als ouder weten op welke rechten je beroep kan doen, bijvoorbeeld als je het niet eens bent met een voorstel van de hulpverlener of als je vragen hebt rond privacy. Bij veronderstelling van blijvende zorg, dient er ook een blijvend recht op informatie en inspraak te zijn. Zeker wanneer de ouder juridisch verantwoordelijk blijft. "Het is niet de bedoeling om ouders tegenover hulpverlening te plaatsen, maar het helpt wel om als ouder te weten wat je wel of niet kan vragen. Zo zijn ouders niet afhankelijk van de goede wil van de hulpverlener." Het betrekken van ouders in het beslissingsproces ligt aan de basis. Ouders zijn eigenaar van hun verhaal. "Het belangrijkste waar je als hulpverlener op moet letten is dat je samenwerkt met de ouder. Trek niet te snel eigen conclusies zonder eerst terug te koppelen naar de ouders."
Daarnaast is Ouderspunt betrokken in het project 'OverHoop' van de Koning Boudewijnstichting dat in opdracht van de Vlaamse Overheid bouwt aan meer preventie en een versterkte aanpak van ontwikkelingstrauma en de ingrijpende gebeurtenissen die daaraan voorafgaan. Het aanbod voor eerstelijnsactoren wordt ondersteund onder andere met methodes om aan de slag te gaan rond ontwikkelingstrauma van preventie tot herstel. Binnen dit driejarig project pleit Ouderspunt voor "een alertheid rond risicofactoren en ondersteuning van ouders om incidenten te voorkomen of indien nodig te herstellen."
Het jeugdhulplandschap is een breed netwerk met zeer diverse stakeholders en cliëntenprofielen. Het is een uitdaging om alle doelgroepen te bereiken of te betrekken. "Bij Ouderspunt zijn veelal ouders met jeugdhulpervaring aangesloten. Ik zie nog onvoldoende mensen met een migratieachtergrond in onze oudergroepen of ouders van kinderen met een beperking. Die bereiken we nog niet. We zoeken naar laagdrempelige initiatieven, in samenwerking met andere organisaties, om dat toch te realiseren."
Daarnaast vinden ouders nog te weinig hun weg naar correcte informatie. "Er kan nog meer informatie verspreid worden onder ouders". Een vertrouwenspersoon of steunfiguur in het hulpverleningstraject zou hier een oplossing op kunnen bieden. "Er wordt verondersteld dat mensen in een kwetsbare positie alleen hun mannetje kunnen staan, maar dat is geen evidentie. Een extra persoon aan tafel, die niet emotioneel betrokken is bij de situatie, kan de rode draad in het traject bewaken."
"Ik ben mijn verhaal bij Ouderspunt begonnen als medewerker van Roppov, waaruit de ouderwerking is ontstaan. In de werkgroep participatie werd de klemtoon gelegd op de samenwerking met ouders. Vanuit die ervaring heb ik een dossier ingediend voor een nieuw project dat enkel en alleen rond ouderwerking zou draaien.” Op deze manier legde Ingrid mee de bouwstenen van verschillende initiatieven rond ouderparticipatie, die later structureel werden verankerd en samen uitgroeiden tot Ouderspunt. “We willen een boodschap meegeven aan hulpverleners en het beleid om meer participatief te werken en de positie van ouders in de jeugdhulp te versterken. Dat is nog altijd de missie van Ouderspunt."
"Voordat ik bij Ouderspunt kwam werken was ik tien jaar consulent voor de sociale dienst van de Jeugdrechtbank. Ik vond het frustrerend dat ik niet altijd de juiste hulpverlening kon aanbieden op maat van het gezin. Er zijn gigantische wachtlijsten. Gezinnen krijgen niet de juiste hulp op het moment dat ze het nodig hebben. Als hulpverlener kun je niet voorkomen dat de situatie verder escaleert. Dat is ook één van de redenen dat ik als consulent ben gestopt. Vanuit die ervaring kijk ik naar het beleid en de overheid om de hulpverlening anders te organiseren."
Ouderspunt is een van de stichtende leden van het Cliëntenforum en geeft mee richting aan de organisatie. In verbinding met de andere cliëntenorganisaties worden gemeenschappelijke standpunten naar buiten gebracht, zonder de eigenheid van elke organisatie op te geven. Enkele voorbeelden zijn het memorandum 2024 en de reactie op het Actieplan Jeugddelinquentie dat door alle leden werd onderschreven. "Ouderspunt maakt deel uit van het forum en wil via die weg de stem van ouders meer versterken. Het Cliëntenforum weegt mee op het beleid en draagt de visie van ouders mee uit. Daarnaast draagt het Cliëntenforum bij aan de naamsbekendheid van onze organisatie door onze acties onder de aandacht te brengen." Het Cliëntenforum helpt de boodschap van haar leden mee uit te dragen en legt verbinding met andere relevante partners.
De meeste ouders vinden hun weg naar Ouderspunt via de voorziening of contextbegeleider, maar eigenlijk kan iedere ouder met ervaring in de jeugdhulp zich aanmelden door een mail te sturen naar info@ouderspunt.be of via de website contact op te nemen. Elke ouder, professional en/of hulpverlener maakt deel uit van het vrijwilligersnetwerk van Ouderspunt.
"We zien dat ouders willen meedenken over de invulling van jeugdhulp. Hoe kan het meer participatief? Sommige ouders zeggen letterlijk dat ze willen voorkomen dat andere ouders hetzelfde meemaken. Daarnaast is het een sterke motivator voor ouders om via Ouderspunt anderen te ontmoeten met gelijkaardige ervaringen." Een positieve tendens is dat voorzieningen zelf steeds vaker ouderwerkgroepen rond participatie in het leven roepen. Ouderspunt is een bron van inspiratie en informatie voor voorzieningen die een dergelijk orgaan willen uitbouwen.
Geïnteresseerden kunnen zich aanmelden voor de driemaandelijkse nieuwsbrief van Ouderspunt waar onder andere getuigenissen en resultaten worden gedeeld.
Ouderspunt streeft voor een betere afstemming tussen beleidsvoering en de leefwereld van gezinnen. "Het beleid kan nog beter rekening houden met de positie van ouders. Er wordt nog te vaak vanuit een professionele invalshoek gekeken naar het hulpverleningsaanbod dat wordt opgedeeld in sectoren. Gezinnen zitten niet zo in elkaar en komen met al die verschillende levensdomeinen in aanraking." Er is een duidelijk nood aan samenwerkingsverbanden die de grenzen van beleidsdomeinen overschrijden. Op die manier kan de hulpverlening beter worden afgestemd op de noden van het gezin en zorg op maat worden aangeboden.
Daarnaast pleit Ouderspunt voor gelijkwaardige samenwerking tussen hulpverleners en ouders. "Zie ouders als samenwerkingspartner met respect voor hen, het kind en de eigenheid van het gezin. Dit in transparante en open communicatie."
